W poszukiwaniu zapomnianej dzielnicy Wałbrzycha. Kamionek zniknął z map i nikt o nim nie pamięta - zdjęcia

W II połowie XVIII wieku na terenie Wałbrzycha i miejscowości ościennych wzrastało wydobycie węgla kamiennego, więc jak grzyby po deszczu zaczęły w regionie wyrastać nowe górnicze osiedla. Jednym z był Neuweisstein / Neu-Weißstein, czyli Nowy Biały Kamień. Tak "pisana łącznie" osada, czy też "kolonia Białego Kamienia" nazywała się około 1850 roku, zaś około 1871 roku spotykamy jej nazwę "pisaną rozdzielnie": Neu Weisstein.
Na Nowym Białym Kamieniu lokalizowano m.in. majątek Treutlerów zwany Majątkiem Młyńskim oraz około 35 domów górniczych, w których żyło nawet 800 osób. Było to zatem skrajnie przeludnione osiedle górnicze.
W okresie międzywojennym w północnej części Nowego Białego Kamienia powstało więcej budynków mieszkalnych, domy jednorodzinne oraz siedziby firm. Do 1945 roku Neu Weisstein przynależał do miejscowości Biały Kamień - Weißstein.

Po drugiej wojnie światowej, w 1946 roku osiedle, czy też kolonia Białego Kamienia zyskała nową nazwę Kamionek (lub Kamionka). Ta ostatnia przypadła też w udziale części Rybnicy Leśnej w gminie Mieroszów. W 1951 roku gdy Biały Kamień przyłączono do Wałbrzycha, wówczas Kamionek zniknął z map. Co ciekawe, w opracowaniu "Wytyczne konserwatorskie dla obszaru objętego programem rewitalizacji" dotyczącym Białego Kamienia wspomniane są części historyczne tej miejscowości jako: Opoka i Nowe Szczawno, zaś o Kamionku ani słowa. Natomiast w opracowaniu dotyczącym Śródmieścia zawarto wytyczne konserwatorskie dotyczące budynków uważanych niegdyś za przynależne do Kamionka.
Kamionek liczył w szczytowym okresie w końcu XIX w. ponad 800 mieszkańców, a w ostatnich latach II wojny nieco ponad 400 osób.

Na XIX-wiecznej mapie

Dawne osiedle Kamionek (Nowy Biały Kamień) uważane jest za całkowicie zintegrowane z miastem, przez co utraciło swoją nazwę i nie jest ona używana zwyczajowo, przez co słabo znana. Może przez to trudno dziś wskazać granice dawnego Kamionka i konkretne adresy przypisać do niego ze 100% pewnością, a nie do dzielnic go otaczających.
Na pewno wiadomo, że:

• Kamionek położony był na wysokości 230-280 m n.p.m. pomiędzy Wałbrzychem, Starym Zdrojem i Białym Kamieniem.
• Osiedle, będące dawną kolonią Białego Kamienia łączone jest z wzniesieniem Lisim Wzgórzem leżącym pomiędzy ul. Wysockiego na południu, oraz Ludową i Kraka na północy.

• W jego skład wchodzi szeroko rozumiane Osiedle Wanda (ul. Kraka, Osiedle Wanda, Szewska i Smocza), a od Starego Zdroju Kamionek oddzielała linia kolejowa.
• Duża część tej dawnej dzielnicy leży na pokładach węgla eksploatowanych przez kopalnię "Julia", dlatego tereny te są zmienione przez górnictwo, stąd hałdy i osadniki. Do Kamionka należał też szyb "Wanda" (niem. Bismarck), który do połowy lat 90. był szybem wentylacyjnym szybem kopalni kopalni "Julia" (Thorez).
• Na terenie Kamionka mieściła się też Lisia Sztolnia wybudowana w 1791-1794, w której do 1854 roku transportowano urobek w łodziach. Lisia sztolnia jest to najstarszy zabytek techniki górnictwa węglowego na ziemiach polskich, uważana jest za zabytek techniki o randze europejskiej.

• Gdyby do Nowego Białego Kamienia zaliczać majątek młyński Treutlerów w całości, to warto przypomnieć, że zawarty był on pomiędzy ul. Bolesława Chrobrego, ul. Stefana Batorego, ul. Czerwonego Krzyża i ul. Nowogrodzką (dawna Treutlerweg). Do majątku należał też młyn (wyburzony na potrzeby budowy Europejki budynek dawnego Separatora przy ul. Mikołaja Reja 1). Dziś ziemie te uważane są za część Śródmieścia.

Aplikacja Mapy.cz tak wskazuje Kamionek i określa jego zasięg bardzo wąsko, jako część wałbrzyskiego Śródmieścia, w dużej mierze jej zasięg pokrywa się z majątkiem młyńskim

Osiedle Wanda i Separator...

• Słownik geografii turystycznej Sudetów: Góry Wałbrzyskie, Pogórze Wałbrzyskie, Pogórze Bolkowskie, t. 10, pod red. M. Staffy, wskazuje, iż do Nowego Białego Kamienia należał m.in. dawny cmentarz przy ul. Ludowej wraz z kaplicą cmentarną będącą dziś siedzibą ROD.

• Wskazuje też, że Kamionek to również początek ulicy Wysockiego, czyli m.in. domy nr 2-8, czyli dawne osiedle "Czterech domów" z około 1860 roku będące najstarszym wybudowanym przez Hochbegrów osiedlem górniczym. Od niego nazwę zyskał ówczesny plac, który stał się głównym węzłem komunikacyjnym miasta.

Zakamarki wałbrzyskiego Śródmieścia i nie tylko...

Kiedyś to Wałbrzych był zielony!

W poprzednim sezonie turystycznym centrum Wałbrzycha można było zwiedzać z przewodnikiem